- «..Ό Τούσιας (πατέρας του άλλου Τούσια που ανδραγάθησε και σκοτώθηκε το 1827 στη μάχη του Φαλήρου) είχε φέρει από τη Ρωσσία την πολεμική σημαία των Μποτσαραίων, δώρο τής Μεγάλης Αικατερίνης. Είναι αυτή που έδωσε το 1826 στα χέρια του σημαιοφόρου Αργύρη το σύνθημα τής Εξόδου του Μεσολογγιού και σώζεται ακόμη σήμερα σαν κορυφαίο κειμήλιο στο σπίτι του στρατηγού κ. Δημ. Νότη Μπότσαρη.
[Επισήμανση της συντάκτριας: ζούσε ο στρατηγός Δημήτρης Ν. Μπότσαρης , όταν έγραφε τη μελέτη-ομιλία του (1957) ο Γ. Αθανασιάδης –Νόβας. Πέθανε ο στρατηγός το 1980]
Στο «Νότης Μπότσαρης. Δελτίο της Ιστορικής καί Εθνολογικής Εταιρείας τής Ελλάδος, τόμ. 12 (1957), σσ. 289-316. Καί άνάτυπο. Καί στόν συλλογικό τόμο «Μνήμη Σουλίου», Αθήνα 1971, σσ. 175-197,έκδοση «Οί Φίλοι τοΰ Σουλίου». Ευρισκόμενο στη συλλογή «Γ. Αθάνα, Ιστορικά Μελετήματα, Επιμέλεια – Εισαγωγή Θ.Παπαθανασόπουλου, Έκδοση Ιδρύματος Γ. & Μ. Αθανασιάδη – Νόβα Ναύπακτος 1998» και εδώ https://athanas-novas.gr/wp-content/uploads/2019/01/%CE%99%CE%A3%CE%A4%CE%9F%CE%A1%CE%99%CE%9A%CE%91%20%CE%9C%CE%95%CE%9B%CE%95%CE%A4%CE%97%CE%9C%CE%91%CE%A4%CE%91.pdf
- Το Μπαϊράκι των Μποτσαραίων
Η Σημαία!… Κάθε Σημαία, ιδιαιτέρως σε πολεμικές συρράξεις, είναι το σύμβολο που εκφράζει την ενότητα και το κάθε ιδανικό των αγωνιζόμενων. Για την Ελλάδα η Σημαία κατέστη σύμβολο της ενότητας και του πόθου για Λευτεριά του Έθνους, μετά τη άλωση. Κάθε επόμενη πολεμική επιχείρηση καλυπτόταν με μια Σημαία με Σταυρό και θρησκευτική παράσταση. Επικρατούσε ο χρωματισμός του μπλε, ανάμικτου με το λευκό. Στο Μεσολόγγι υπήρχε σε όλα τα καπετανάτα και ένα ειδικό «Μπαϊράκι», ως Σημαία, στο οποίο προσέβλεπαν όλοι με σεβασμό και ευλάβεια. Με την Απόφαση της Εξόδου ορίστηκε, στο Α΄ άρθρο, να ηγείται τιμητικά του κυριότερου σώματος εξοδιτών, η σημαία των Σουλιωτών.
Η απόφαση γράφει: «Η σημαία του στρατηγού Νότη Βότζιαρη θέλει μείνει ανοικτή, ως οδηγός». Η Σημαία αυτή, δωρεά της Αυτοκράτειρας της Ρωσίας Αικατερίνης της μεγάλης, στον Τούσια (Θανάση) Μπότσαρη, έφερε ολοκέντητη παράσταση των αγίων Γεωργίου και Δημητρίου και ήταν μπροστά σε όλους τους αγώνες των Σουλιωτών. Ο Νότης Μπότσαρης, ως ηγήτωρ, την παρέδωσε τιμητικά, στα χέρια ανδρειωμένης γεροδύναμης Μεσολογγίτισσας, της Μπαϊρακτάραινας (κατά πληροφορία του πρέσβυ Δημητρίου Μπότσαρη στις 24-3-2005, όπως παρατίθεται στο βιβλίο του Ν. Βούλγαρη, Το Μεσολόγγι των Ιδεών, Ι.Π. Μεσολογγίου, 2005, σελ. 44). Η Σημαία αυτή διασώθηκε και βρίσκεται σήμερα στο μουσείο των απογόνων των Μποτσαραίων. (στο Ψυχικό, κατά δήλωση του ίδιου αρθρογράφου σε άλλη δημοσίευση, 27/03/2018, αλλά και σε προσωπική επικοινωνία του με τη κ. Πολονύφη)
Θα σελαγίσει κάποτε ξανά στον τόπο της δόξας της;
Νικόλαος Σπ. Βούλγαρης Καθηγητής Θεολογίας Πρ. Δήμαρχος Ι.Π. Μεσολογγίου (17/01/2017) https://www.aixmi-news.gr/koinwnia/themata/item/54691-mesologgi-to-bairaki-ton-botsaraion
- Παρακολουθήστε το video Σουλιώτες:Η Ιστορική τους πορεία στη Ναύπακτο https://www.youtube.com/watch?v=XCIrvcZijsE Προσέξτε τι λέγεται στο 20.10 έως 22.10 για το Γ. Βλαχογιάννη και στο 31 έως 36.23 για το μπαϊράκι των Μποτσαραίων.
- Η Σουλιώτισσα Ελένη ήταν υπηρέτρια της οικογένειας Μποτσαραίων. Το επώνυμο της δεν διέσωσε η ιστορία, ούτε η παράδοση αλλά της δόθηκε το Μπαϊρακτάραινα ως προσωνυμία, γιατί διέσωσε το μπαϊράκι, τη σημαία της φάρας των Μποτσαραίων κάτω από τις εξής συνθήκες. Τη νύχτα της 10ης προς την 11 Απριλίου 1826 που πραγματοποιήθηκε η έξοδος της φρουράς Μεσολογγίου, για να σπάσουν τον Τούρκικο κλοιό και να τραβήξουν προς το βουνό Ζυγός, ενώ τα Ελληνικά Σώματα προχωρούσαν σύμφωνα με το σχέδιο, ξαφνικά ακούστηκε η φωνή ΠΙΣΩ – ΠΙΣΩ. Στο σώμα του στρατηγού Νότη Μπότσαρη, παρατηρήθηκε κάποια σύγχυση. Ο στρατηγός Μπότσαρης κρατούσε το μπαϊράκι, τη σημαία των Μποτσαραίων. Η Ελένη που τον συνόδευε και διαπίστωσε την ταραχή του, φοβήθηκε μήπως ο στρατηγός σκοτωθεί, οπότε το μπαϊράκι θα έπεφτε στα χέρια των Τούρκων, για αυτό άρπαξε από τα χέρια του στρατηγού το μπαϊράκι το απόσπασε από το κοντάρι, το έκρυψε μέσα στον κόρφο της και χρησιμοποιώντας το κοντάρι για ρόπαλο, χτυπώντας με αυτό δεξιά-αριστερά κατόρθωσε να σωθεί και μαζί της το Μπαϊράκι, που το έφερε στη Ναύπακτο αργότερα. Η Μπαϊρακτάραινα μέχρι του τέλους του βίου της παρέμεινε σαν οικιακή βοηθός στην οικογένεια των Μποτσαραίων στη Ναύπακτο, όπου πέθανε και θάφτηκε εκεί.
Το Μπαϊράκι αυτό το είχε δωρίσει η Αικατερίνη Β’ αυτοκράτειρα της Ρωσίας στο Δημήτρη – Τούσα Μπότσαρη όταν, σαν μεγαλύτερος αδελφός του Νότη και Κίτσου Μπότσαρη είχε πάει στη Ρωσία, για να υπογράψει σύμφωνο μεταξύ Ρωσίας και Σουλιωτών. Είχε καταταγεί και υπηρέτησε με το βαθμό του Ταγματάρχη, στην ανακτορική φρουρά της Ρωσίας. Γύρισε στην Ελλάδα την εποχή των γεγονότων του Ορλώφ στα 1770, και στην περίοδο ενάντια στον Αλή Πασά στα 1790-1792. Από τότε το Μπαϊράκι παρέμεινε στους Μποτσαραίους και αποτέλεσε την επίσημη σημαία της φάρας των Μποτσαραίων. Το Μπαϊράκι ήτανε κατασκευασμένο από μεταξωτό πανί χρώματος κόκκινου. Στη μια πλευρά του εικονιζόταν ο Άγιος Γεώργιος, που σκότωνε το δράκοντα και η επιγραφή “Απόγονοι του Πύρρου”. Στην άλλη εικονιζόταν ο Άγιος Δημήτριος και φόνευε το Λιαίο. Αντίγραφό του υπάρχει στη δημαρχία του Μεσολογγίου, όπου μαζί με τις σημαίες Σπετσών, Ύδρας, Ψαρών, χρησιμοποιείται κάθε χρόνο στις γιορτές που γίνονται σ’ ανάμνηση της ηρωϊκής εξόδου της φρουράς του Μεσολογγίου. (από το διαδίκτυο ανυπόγραφο, χωρίς αναφορά σε πηγή).
